Ճ Գ Ն Ա

ISSN 1829-2984
ՃԳՆԱԺԱՄԱՅԻՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒՄ
ԵՎ ՏԵԽՆՈԼՈԳԻԱՆԵՐ
К
КР
РИ
ИЗЗИ
ИС
СН
НО
ОЕ
ЕУ
УП
ПР
РА
АВ
ВЛ
ЛЕ
ЕН
НИ
ИЕ
Е
И
ИТ
ТЕ
ЕХ
ХН
НО
ОЛ
ЛО
ОГ
ГИ
ИИ
И
N
Noo 11((44))
C
CR
RIISSIISS M
MA
AN
NA
AG
GE
EM
ME
EN
NT
T
A
AN
ND
DT
TE
EC
CH
HN
NO
OL
LO
OG
GIIE
ESS
502 : 67.99 (ՁՀ) 1 + 20.1 + 74.58
ISSN 1829-2984
ՃԳՆԱԺԱՄԱՅԻՆ ԿԱՌԱՎԱՐՄԱՆ ՊԵՏԱԿԱՆ ԱԿԱԴԵՄԻԱ
ՃԳՆԱԺԱՄԱՅԻՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒՄ ԵՎ
ՏԵԽՆՈԼՈԳԻԱՆԵՐ
ԳԻՏԱԿԱՆ ԵՎ ԳԻՏԱՄԵԹՈԴԱԿԱՆ ՀՈԴՎԱԾՆԵՐԻ
ԺՈՂՈՎԱԾՈՒ
КРИЗИСНОЕ УПРАВЛЕНИЕ И ТЕХНОЛОГИИ
СБОРНИК НАУЧНЫХ И НАУЧНО-МЕТОДИЧЕСКИХ
СТАТЕЙ
CRISIS MANAGEMENT AND TECHNOLOGY
SCIENTIFIC AND SCIENTIFIC - METHODICAL
COLLECTED ARTICLES
No 1 (4)
ԵՐԵՎԱՆ
ЕРЕВАН
YEREVAN
2012
Երաշխավորված է տպագրության ՀՀ Արտակարգ իրավիճակների նախարարության Ճգնաժամային
կառավարման պետական ակադեմիայի
գիտական խորհրդի կողմից
Ճգնաժամային կառավարում և տեխնոլոգիաներ: Գիտ. և գիտամեթոդ.
հոդվածների ժողովածու.- Եր.: ՀՀ ԱԻՆ «Ճգնաժամային կառավարման
պետական ակադեմիա» ՊՈԱԿ, 2012.-136 էջ:
ՀՏԴ 351/354 (479.25) : 502 : 378
ԳՄԴ 67.99 (ՁՀ) 1 + 20.1 + 74.58
ISSN 1829-2984
ISBN 978 – 99941 – 2 – 496 – 1 © ՃԳՆԱԺԱՄԱՅԻՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒՄ ԵՎ ՏԵԽՆՈԼՈԳԻԱՆԵՐ, 2012
ՃԳՆԱԺԱՄԱՅԻՆ ԿԱՌԱՎԱՐՄԱՆ ՊԵՏԱԿԱՆ ԱԿԱԴԵՄԻԱ
ՃԳՆԱԺԱՄԱՅԻՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒՄ ԵՎ ՏԵԽՆՈԼՈԳԻԱՆԵՐ
ԽՄԲԱԳՐԱԿԱՆ ԽՈՐՀՈՒՐԴ
Գլխավոր խմբագիր` ՄԱԹԵՎՈՍՅԱՆ Հ. Շ.
Գլխ. խմբագրի տեղակալ` ՂԱՐԻԲՅԱՆ Հ. Պ.
Պատ. քարտուղար` ԿՐԲԵԿՅԱՆ Վ. Գ.
ԱԹԱԲԵԿՅԱՆ Ռ. Ա.
Տեխնիկական գիտությունների դոկտոր
ԵՐԻՑՅԱՆ Մ. Լ.
Քիմիական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր
ԿԱՐԱԽԱՆՅԱՆ Ա. Ս.
Երկրաբանական գիտությունների դոկտոր
ՆԱԶԱՐԵԹՅԱՆ Ս. Ն.
Երկրաբանահանքաբանական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր
ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ Հ. Հ.
Մանկավարժական գիտությունների դոկտոր
ՍԱՀՐԱԴՅԱՆ Ա. Ի.
Տեխնիկական գիտությունների դոկտոր
ՍՏԵՓԱՆՅԱՆ Վ. Է.
Տեխնիկական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր
ՕՐԴՅԱՆ է. Հ.
Տնտեսագիտության դոկտոր, պրոֆեսոր
ԱԼԱՎԵՐԴՅԱՆ Ռ. Հ.
Տեխնիկական գիտությունների թեկնածու, դոցենտ
ԲԱԳԻՅԱՆ Վ. Ա.
Կենսաբանական գիտությունների թեկնածու
ԳՅՈՒՐՋՅԱՆ Յու. Գ.
Տնտեսագիտության թեկնածու
ԷԼԲԱԿՅԱՆ Գ. Զ.
Աշխարհագրական գիտությունների թեկնածու, դոցենտ
ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆ Ի. Ա.
Ֆիզիկա-մաթեմատիկական գիտությունների թեկնածու, դոցենտ
ՀԱԿՈԲՅԱՆ Մ. Ն.
Տնտեսագիտության թեկնածու, դոցենտ
ՄԿՐՏՉՅԱՆ Մ. Ա.
Ֆիզիկա-մաթեմատիկական գիտությունների թեկնածու, դոցենտ
ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ Հ. Մ.
Երկրաբանական գիտությունների թեկնածու
© ՃԳՆԱԺԱՄԱՅԻՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒՄ ԵՎ ՏԵԽՆՈԼՈԳԻԱՆԵՐ, 2012
ГОСУДАРСТВЕННАЯ АКАДЕМИЯ КРИЗИСНОГО УПРАВЛЕНИЯ
КРИЗИСНОЕ УПРАВЛЕНИЕ И ТЕХНОЛОГИИ
РЕДАКЦИОННЫЙ СОВЕТ
Главный редактор МАТЕВОСЯН Г. Ш.
Заместитель гл. редактора КАРИБЯН А. П.
Отв. секретарь КРБЕКЯН В. Г.
АТАБЕКЯН Р. А.
Доктор технических наук
ЕРИЦЯН М. Л.
Доктор химических наук, профессор
КАРАХАНЯН А. С.
Доктор геологческих наук
НАЗАРЕТЯН С. Н.
Доктор геологоминералогических наук, профессор
ПЕТРОСЯН Г. А.
Доктор педагогических наук
САГРАДЯН А. И.
Доктор технических наук
СТЕПАНЯН В. Э.
Доктор технических наук, профессор
ОРДЯН Э. А.
Доктор экономических наук, профессор
АЛАВЕРДЯН Р. A.
Кандидат технических наук, доцент
БАГИЯН В. А.
Кандидат биологических наук
ГЮРДЖЯН Ю. Г.
Кандидат экономических наук
ЭЛБАКЯН Г. З.
Кандидат географических наук, доцент
КАРАПЕТЯН И. А.
Кандидат физико-математических наук, доцент
АКОПЯН М. Н.
Кандидат экономических наук, доцент
МКРТЧЯН М. А.
Кандидат физико-математических наук, доцент
ПЕТРОСЯН Г. М.
Кандидат геологических наук
© КРИЗИСНОЕ УПРАВЛЕНИЕ И ТЕХНОЛОГИИ, 2012
ՃԳՆԱԺԱՄԱՅԻՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒՄ ԵՎ ՏԵԽՆՈԼՈԳԻԱՆԵՐ. 2012. No 1 (4)
ՀՏԴ 351/354:301
I. ԿԱՌԱՎԱՐՈՒՄ ԵՎ ՏՆՏԵՍԱԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆ
Հ.Շ. Մաթևոսյան
ԱՐՏԱԿԱՐԳ ԻՐԱՎԻՃԱԿՆԵՐԻՑ ԲՆԱԿՉՈւԹՅԱՆ ՊԱՇՏՊԱՆՈւԹՅԱՆ
ԿԱՌԱՎԱՐՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳԻ ԽՈՑԵԼԻՈւԹՅԱՆ ՆՎԱԶԵՑՄԱՆ ՀԻՄՆԱԿԱՆ
ՈւՂԻՆԵՐԸ
Հոդվածի համար առանցքային խնդիր է հանդիսացել վտանգներից ու վտանգավոր երևույթներից բնակչության
պաշտպանության կառավարման համակարգի խոցելիության նվազեցման ուղիների բացահայտումը որպես
աղետների ռիսկի նվազեցման կարևորագույն ուղղություն: Նման խնդիրը պահանջում է կառավարման համակարգի
խոցելիության ուսումնասիրում, աղետներին դիմակայելու նպատակով այդ համակարգի նախապատրաստման
գործընթացների բացահայտում: Վերջինս թելադրում է ինչպես կառավարման ամբողջական համակարգում, այնպես
էլ նրանում ընդգրկված ենթահամակարգերում ընթացող գործընթացների ուսումնասիրում:
Առանցքային բառեր. ճգնաժամային կառավարում, խոցելիություն, կառավարման համակարգ, կառավարող
օրգան, կառավարվող օբյեկտ, անպաշտպանվածություն, վտանգավոր երևույթ, խոցելիության նվազեցում:
Г.Ш. Матевосян
ОСНОВНЫЕ НАПРАВЛЕНИЯ СНИЖЕНИЯ УЯЗВИМОСТИ СИСТЕМЫ
УПРАВЛЕНИЯ ЗАЩИТЫ НАСЕЛЕНИЯ ОТ ЧРЕЗВЫЧАЙНЫХ СИТУАЦИЙ
Ключевой для настоящей статьи задачей является выявление направлений снижения уязвимости системы управления защиты населения от опасностей и опасных явлений, как важнейшего из направлений
снижения риска бедствий. Подобная задача требует изучения уязвимости системы управления, выявления
процессов подготовленности этой системы, с целью противостояния бедствиям. Последнее диктует необходимость изучения процессов протекающих, как в системе управления в целом, так и входящих в нее
подсистемах.
Ключевые слова: Кризисное управление, уязвимость, система управления, орган управления, объект
управления, незащищенность, опасное явление, снижение уязвимости.
H.Sh. Matevosyan
BASIC AREAS OF REDUCING VULNERABILITY MANAGEMENT
SYSTEM SECURITY OF EMERGENCY
A key challenge for this article is to identify areas to reduce vulnerability management system protection of the
public from the dangers and hazards, as the most important areas of disaster risk reduction. This task requires the
study of vulnerability management system identifying the processes of readiness of the system, in order to confront
disasters. The latter necessitates the study of processes occurring both in the control system as a whole and its
constituent subsystems.
Keywords: crisis management, vulnerability management system, body control, object control, insecurity,
dangerous phenomenon that reducing vulnerability.
Մաթևոսյան Համլետ Շմավոնի - ՃԿՊԱ ռեկտոր.
КРИЗИСНОЕ УПРАВЛЕНИЕ И ТЕХНОЛОГИИ. 2012. No 1 (4)
УДК 351/354:574/577:614
В.А. Багиян, А.З. Гаспарян, А.Р. Мовсесян
ПРАВОВЫЕ ОСНОВЫ И СТРУКТУРНЫЕ ВОЗМОЖНОСТИ МЧС РА ПО
КОНТРОЛЮ И РЕАГИРОВАНИЮ НА БИОЛОГИЧЕСКИЕ УГРОЗЫ
В XXI веке перед человечеством встала необходимость противостояния очередным угрозам.
Глобальные климатические изменения, природные катаклизмы, активизация международного терроризма
заставили все страны пересмотреть подходы по организации мероприятий, направленных на
предотвращение ЧС, защиту населения и территорий, проведению превентивных и спасательных работ,
ликвидацию последствий ЧС. Возросло понимание необходимости межведомственного сотрудничества
внутри государства с целью борьбы с биологическими угрозами, а также международного сотрудничества –
для разработки единых принципов и нормативов работ, по оказанию помощи при ЧС, поскольку, во многих
случаях, ни одно государство не в состоянии в одиночку справиться с создавшейся ситуацией.
Армения, имеющая на своей территории природные очаги особо опасных инфекций, занимающих до
80% ее территории, также не осталась в стороне от этих процессов.
Ключевые слова: предотвращение ЧС, защита населения, борьба с биологическими угрозами,
природные очаги особо опасных инфекций.
Վ.Ա. Բագիյան, Ա.Զ. Գասպարյան, Ա.Ռ. Մովսեսյան
ԿԵՆՍԱԲԱՆԱԿԱՆ ՍՊԱՌՆԱԼԻՔՆԵՐԻՆ ԱՐՁԱԳԱՆՔՄԱՆ ԵՎ ՀՍԿՈՂՈւԹՅԱՆ
ԳԾՈՎ ՀՀ ԱԻՆ ԿԱՌՈւՑՎԱԾՔԱՅԻՆ ՀՆԱՐԱՎՈՐՈւԹՅՈւՆՆԵՐԸ ԵՎ ԻՐԱՎԱԿԱՆ
ՀԻՄՔԵՐԸ
XXI դարում մարդկության առջև ծառացել է հերթական սպառնալիքներին հակազդելու
անհրաժեշտությունը: Գլոբալ կլիմայական փոփոխությունները, բնական կատակլիզմները, միջազգային
ահաբեկչության ակտիվացումը ստիպեցին բոլոր երկրներին վերանայել արտակարգ իրավիճակների
(ԱԻ) կանխմանն, բնակչության և տարածքների պաշտպանությանն, փրկարարական աշխատանքների
կատարմանն, ԱԻ հետևանքների վերացմանն ուղղված միջոցառումների կազմակերպման մոտեցումները:
Աճել է պետության մեջ առկա կենսաբանական սպառնալիքների դեմ պայքարի նպատակով միջգերատեսչական արդյունավետ համագործակցության, ինչպես նաև միջազգային փոխգործողությունների իրականացման գիտակցումը` աշխատանքի, ԱԻ ժամանակ օգնության ցուցաբերման միասնական սկզբունքների և նորմատիվների մշակման նպատակով, քանի որ, դեպքերի մեծ մասում որևէ երկիր ի վիճակի չէ
միայնակ պայքարել ստեղծված իրավիճակում:
Հայաստանը, որը ունի հատուկ վտանգավոր վարակների բնական օջախներ, որոնք կազմում են իր
տարածքի մոտ 80 %-ը, չէր կարող հեռու մնալ վերոնշյալ գործընթացներից:
Առանցքային բառեր. ԱԻ կանխարգելում, բնակչության պաշտպանություն, պայքար կենսաբանական սպառնալիքների դեմ, հատուկ վտանգավոր վարակների բնական օջախներ:
V.A. Bagiyan, A.Z. Gasparyan, A.R. Movsesyan
LEGAL FUNDAMENTALS AND STRUCTURAL CAPABILITIES OF MES RA FOR
BIOLOGICAL THREAT CONTROL AND RESPONSE
In the XXI century the necessity of confrontation against subsequent threats arouse in front of the mankind.
Global climate changes, natural disasters, international terrorism activation made all countries review their
approaches to the organization of events aimed at the prevention of emergency situations, population and territory
protection, conduction of preventive and rescue operations, liquidation of emergency situation consequences.
Understanding of the necessity of interdepartmental cooperation has grown within the state with the aim of
struggle against biological threats, as well as international cooperation to develop common principles and standards
of work, provide help in case of emergency situations, since in many cases none of the states is able to handle with
the aroused situation alone.
Armenia, which has natural hot spots of particularly dangerous infections on its territory, which occupy
80% of its territory, can’t stay apart from these processes either.
Keywords: prevention of emergency situations, population protection, struggle against biological threats,
natural hot spots of particularly dangerous infections.
Багиян Валерий Александрович - канд. биолог. наук (ССА МЧС РА).
Гаспарян Араик Завенович - (ССА МЧС РА).
Мовсесян Армен Рудольфович - ( ССА МЧС РА).
ՃԳՆԱԺԱՄԱՅԻՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒՄ ԵՎ ՏԵԽՆՈԼՈԳԻԱՆԵՐ. 2012. No 1 (4)
ՀՏԴ 37.01
Հ.Հ. Պետրոսյան, Մ.Մ. Մաթևոսյան
ԿՐԹԱԿԱՆ ԾԱՌԱՅՈւԹՅՈւՆՆԵՐԻ ՄԱՐՔԵԹԻՆԳԻ ՄԻ ՔԱՆԻ ՀԱՐՑԵՐ
Հոդվածում ներկայացվում է հայկական կրթության շուկայի ձևավորման ընթացքը և կրթական
ծառայությունների մարքեթինգի մի քանի հարցեր, ուսումնասիրության արդյունքներով` առաջարկություն կրթական ծառայությունների ամբողջ ոլորտի որակի կառավարման համակարգի անհրաժեշտության մասին:
Հանգուցային բառեր. մասնագիտական կրթություն, կրթական ծառայություն, շուկայական
հարաբերություններ, մարքեթինգ, կառավարում, կրկնուսույց, աշխատաշուկա, կրթական ծառայությունների շուկա:
Г.А. Петросян, М.M. Матевосян
НЕКОТОРЫЕ ВОПРОСЫ МАРКЕТИНГА ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫХ УСЛУГ
В статье представлен процесс формирования армянского рынка образования и некоторые вопросы
маркетинга образовательных услуг. В результате исследования предложено создание системы управления
качеством образования для всей сферы образовательных услуг.
Ключевые слова: профессиональное образование, образовательная услуга, рыночные отношения,
маркетинг, управление, репетитор, рынок труда, рынок образовательных услуг.
H.H. Petrosyan, М.M. Matevosyan
SOME PROBLEMS OF MARKETING EDUCATION SERVICES
The article presents process of formation Armenian market of education and some marketing issues of
educational services, as result of research, is offered for quality management system of education.
Keywords: vocational education, educational service, market relations, marketing, management, coach, labor
market, the market for educational services.
Պետրոսյան Հայկ Հմայակի-մանկ. գիտ. դոկտոր (Խ. Աբովյանի անվան հայկական պետական
մանկավարժական համալսարանի նորագույն տեխնոլոգիաների
ներդրման և որակի գնահատման կենտրոնի ղեկավար).
Մաթևոսյան Մարգարիտա Մնացականի - Խ. Աբովյանի անվան հայկական պետական մանկավարժական համալսարանի ընդհանուր մանկավարժության
ամբիոնի հայցորդ
КРИЗИСНОЕ УПРАВЛЕНИЕ И ТЕХНОЛОГИИ. 2012. No 1 (4)
УДК 551
С.Р. Овсепян, Х.Ж. Галстян
К ВОПРОСУ УПРАВЛЕНИЯ ПРОТИВОГРАДОВЫМИ РАБОТАМИ
Проделана попытка представленной моделью (оператор - среда и объект) осуществить оперативное
выполнение противоградовых работ. Основная роль оператора заключается в принятии решениий по
вопросу воздействия на облака. Это модель позволяет оперативно и эффективно выполнить работы по
воздействию.
Ключевые слова: град, модель, оператор, воздействие.
Ս.Ռ. Հովսեփյան, Խ.Ժ. Գալստյան
ՀԱԿԱԿԱՐԿՏԱՅԻՆ ԱՇԽԱՏԱՆՔՆԵՐԻ ԿԱՌԱՎԱՐՄԱՆ ՀԻՄՆԱՀԱՐՑԵՐԸ
Հոդվածում փորձ է արված ներկայացնել մոդելի (օպերատոր-շրջակա միջավայր-օբյեկտ)
օգնությամբ
իրականացնել
հակակարկտային
երևույթների
միջոցառումներ:
Հատկանշական
է
օպերատորի կողմից իրականացվող միջոցառումներն ամպերի վրա ազդելու ուղղությամբ: Այս մեթոդի
կիրառումը տալիս է հնարավորություն հակակարկտային աշխատանքների արդյունվետությունը
բարձրացնելու առումով, կախված տեղանքից:
Առանցքային բառեր. կարկուտ, մոդել, ներգործում, օպերատոր, արտաքին միջավայր:
S.R. Hovsepyan, Kh.Zh. Galstyan
THE FUNDAMENTAL QUESTIONS OF MANAGEMENT OF ANTI HAIL PROBLEMS
The experiment has been done to analyse the work of anti hail generators and the way to make their work
more effective. This model gives the operator an opportunity to see the state of anti hail clouds and make necessary
operative decisions:
Keywords: hail, model, influence, operator, external environment.
Овсепян Сурен Робертович -(РА МЧС САВМЯ) – руководитель центра оперативного управления.
Галстян Хачик Жоржикович - (РА МЧС САВАП) – руководитель противоградового центра Лори.
ՃԳՆԱԺԱՄԱՅԻՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒՄ ԵՎ ՏԵԽՆՈԼՈԳԻԱՆԵՐ. 2012. No 1 (4)
ՀՏԴ 32.001:339
Մ.Ն. Հակոբյան
ԳԼՈԲԱԼԱՑՈՒՄ ԵՎ ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ՀԱՐԱԲԵՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ
ԿՈՍՄՈՊՈԼԻՏԱՑՈՒՄ
Հոդվածում գլոբալացումը դիտարկվում է որպես համաշխարհային տնտեսության զարգացման
միտում, իսկ միջազգային հարաբերությունների կոսմոպոլիտացումը` որպես գլոբալացման դրսևորման
ձև: Ներկայումս վերազգային կազմակերպությունները որոշիչ դեր ունեն համաշխարհային տնտեսության
զարգացման գործում:
Առանցքային բառեր. Գլոբալացում, միջազգային հարաբերություններ, վերազգային կազմակերպություն, կոսմոպոլիտացում, գեոտնտեսություն:
М.Н. Акопян
ГЛОБАЛИЗАЦИЯ И КОСМОПОЛИТИЗАЦИЯ МЕЖДУНАРОДНЫХ
ОТНОШЕНИЙ
В данной статье глобализация рассматривается как предпосылка развития международной экономики,
а космополитизация международных отношений как форма проявления глобализации. В настоящее время
наднациональные организации играют решающую роль в процессе развития всемирной экономики.
Ключевые слова: глобализация, международные отношения, наднациональная организация,
космополитизация, геоэкономика.
M.N. Hakobyan
GLOBALIZATION AND COSMOPOLITIZATION OF INTERNATIONAL
RELATIONS
In the article the globalization is observed as a tendency of economic development, and the
cosmopolitization of international relations as a form of expression of globalization. Nowadays the transnational
organization pley an impontant role in the development of the global economy.
Keywords: globalization, international relations, international relations, cosmopolitization, geoeconomy,
integration
Հակոբյան Մուշեղ Նորիկի - տնտ. գիտ. թեկնածու, դոցենտ (ՀՊՏՀ).
КРИЗИСНОЕ УПРАВЛЕНИЕ И ТЕХНОЛОГИИ. 2012. No 1 (4)
УДК 338(479.25):502
М.Г. Тер-Оганян, А.Г. Манукян
ВОПРОСЫ ФОРМИРОВАНИЯ ГОСУДАРСТВЕННОЙ ЭКОЛОГОЭКОНОМИЧЕСКОЙ ПОЛИТИКИ В АРМЕНИИ
Государственная эколого-экономическая политика регулирует установление источников
экономического обеспечения природоохранных программ, а также рационального природопользования, т.е.
достижения наиболее эффективного производства на основе природных ресурсов при нанесении минимального экологического ущерба. Формирование указанной политики должно основываться на новом,
дифференцированном подходе к природоэксплуатирующей деятельности, исходя из влияния на природные
объекты результатов антропогенной и техногенной деятельности, т.е. по отдельным экологическим системам (эколого-производственной, а также антропогенного, техногенного и природного происхождения).
Ключевые слова: эколого-экономическая политика, инвестиционная программа, природооохранная
деятельность, экологическая система, экологический ущерб, антропогенное и техногенное воздействие,
экологический кризис, природоохранная экономика.
Մ.Գ. Տեր-Օհանյան, Ա.Հ. Մանուկյան
ՊԵՏԱԿԱՆ ԷԿՈԼՈԳԱ-ԷԿՈՆՈՄԻԿԱԿԱՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՁԵՎԱՎՈՐՄԱՆ
ՀԱՐՑԵՐԸ ՀԱՅԱՍՏԱՆՈՒՄ
Պետական էկոլոգա-էկոնոմիկական քաղաքականությունը կարգավորում է բնապահպանական
ծրագրերի էկոնոմիկական ապահովման աղբյուրների ընտրությունը, ինչպես նաև ռացիոնալ բնօգտագործումը, այսինքն, բնական ռեսուրսների հիման վրա առավել արդյունավետ արտադրության
կազմակերպումը՝ նվազագույն էկոլոգիական վնաս պատճառելու պարագայում: Նշված քաղաքականության ձևավորումը պետք է հիմնված լինի բնաշահագործական գործունեության նկատմամբ նոր,
թիրախային մոտեցման վրա՝ ելնելով բնական օբյեկտների վրա մարդածին և տեխնածին գործունեության
արդյունքների ազդեցությունից, այսինքն, ըստ առանձին էկոլոգիական համակարգերի (էկո-արտադրական, ինչպես նաև մարդածին, տեխնածին և բնական ծագման):
Առանցքային բառեր. Էկոլոգա-էկոնոմիկական քաղաքականություն ներդրումային ծրագիր,
բնապահպանական ծրագիր, էկոլոգիական համակարգ, էկոլոգիական վնաս, մարդածին և տեխնածին
ազդեցություն, էկոլոգիական ճգնաժամ, բնապահպանական էկոնոմիկա:
M.G. Ter-Ohanyan, A.H. Manukyan
GOVERMENTAL ECO-ECOLOGIC POLICY FORMATION ISSUES IN ARMENIA
The government’s ecological and economic policy regulates;
the selection of environmental projects based on their economic sources
environmental rational use which means organizing more efficiently productions that are based on natural
resources with less environmentally damaging actions.
The policy should target a new approach, which shall be based on environmental effects of different
anthropogenic and technogenic activities. With different ecological systems (eco-productive, anthropogenic,
technogenic and natural systems).
Key words: eco-economic policies, investment programs, environmental programs, ecological systems,
ecological damage, anthropogenic and technogenic long-term provision.


Тер-Оганян Микаел Гавриилович – канд. экон. наук, (ВПЭКТИ).
Манукян Аршалуйс Гайкович – канд. техн. наук, (ЗАО «Армпечать»).
ՃԳՆԱԺԱՄԱՅԻՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒՄ ԵՎ ՏԵԽՆՈԼՈԳԻԱՆԵՐ. 2012. No 1 (4)
ՀՏԴ 502:615
II. ՏԵԽՆՈԼՈԳԻԱՆԵՐ
Վ.Ա. Բագիյան, Ա.Զ. Գասպարյան
ԼԱԶԵՐԱՅԻՆ ՃԱՌԱԳԱՅԹՄԱՆ ԿԻՐԱՌՈւՄԸ ԵՎ ՆՐԱ ԱԶԴԵՑՈւԹՅՈւՆԸ
ՄԱՐԴՈւ ՕՐԳԱՆԻԶՄԻ ՎՐԱ
XXI դարի սկիզբը բնութագրվում է բուռն գիտատեխնիկական զարգացմամբ: Լազերային
տեխնոլոգիաների զարգացման բնագավառում Հայաստանի Հանրապետությունում գիտության,
տնտեսության զարգացման, բարձր տեխնոլոգիական սարքավորումների ստեղծման համար կարևորվում
են ժամանակակից նոր տեխնոլոգիաների մշակումը և ներդրումը: Միաժամանակ, գիտնականները
համարում են, որ լազերային ճառագայթումը յուրաքանչյուր կենդանի օրգանիզմի համար հանդիսանում է
որպես անսովոր գրգռիչ: Դրա բնապահպանական ազդեցությունը կախված է ճառագայթի ալիքի երկարությունից, ճառագայթման ինտենսիվ ուղղությունից: Բնակչության կյանքի համար առողջ շրջակա
միջավայրի ստեղծումը և լազերային ճառագայթման վնասակար գործոնների ազդեցության կանխարգելումը հանդիսանում է գործնական առողջապահության բաղկացուցիչ մաս:
Առանցքային բառեր. լազեր, լազերային ճառագայթում, բնապահպանական ազդեցություն,
լազերային խուլիգանություն, լազերային սարքերի
ազդեցության տեսակները, լազերային վիրաբուժություն:
դասակարգում,
լազերային
ճառագայթման
В.А. Багиян, А.З. Гаспарян
ПРИМЕНЕНИЕ ЛАЗЕРНОГО ИЗЛУЧЕНИЯ И ЕЕ ВЛИЯНИЕ НА ОРГАНИЗМ
ЧЕЛОВЕКА
Начало XXI века характеризуется тенденцией бурного научно-технического развития. В области
развития лазерныx теxнологий в Республике Армения для дальнейшего развития науки, экономики и
создания высоко-теxнологическиx установок важное значение имеет разработка и внедрение современныx
новыx теxнологий. Одновременно ученые считают, что лазерное излучение является необычным
возбудителем для любого живого организма. Экологическое влияние лазерного излучения зависит от длины
ее волн, интенсивного направления излучения. Создание здоровой окружающей среды для
жизнедеятельности населения и профилактика воздействия опасных факторов лазерного излучения
являются частью практического здравооxранения.
Ключевые слова: лазер, лазерное излучение, экологическое влияние, лазерное xулиганство,
классификация лазерныx приборов, виды влияния лазерного излучения, лазерная xирургия.
V.A. Bagiyan, A.Z. Gasparyan
APPLICATION OF LASER RADIATION AND ITS INFLUENCE ON HUMAN ORGANISM
The beginning of XXI century is characterized by the tendency of scientific-technical rapid development. In
the sphere of development of laser technologies in Republic of Armenia an important role plays the development
and implementation of modern new technologies for the further development of science, economics and creation
of high-technological equipments. Simultaneously, the scientists think that laser radiation is an unusual agent for
any living organism. The ecological influence of laser radiation depends on the length of waves, intensive direction
of radiation. Creation of healthy environment for the population life activity and forbiding the influence of
dangerous factors of laser radiation is a part of practical public health.
Keywords: laser, classification of laser devices, ecological influence of laser radiation, laser hooliganism, laser
surgery.
Բագիյան Վալերի Ալեքսանդրի-կենսաբ. գիտ. թեկնածու (ՀՀ ԱԻՆ ՀՓԾ).
Գասպարյան Արայիկ Զավենի-փ/ծ փոխ(ՀՀ ԱԻՆ ՀՓԾ).
ՃԳՆԱԺԱՄԱՅԻՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒՄ ԵՎ ՏԵԽՆՈԼՈԳԻԱՆԵՐ. 2012. No 1 (4)
ՀՏԴ 159.9:301
Կ.Մ. Սարաֆյան
ԱՂԵՏՆԵՐԻ ՌԻՍԿԻ ԸՆԿԱԼՄԱՆ ՑՈւՑԻՉԻ ՄՇԱԿՄԱՆ ՀԻՄՆԱԽՆԴԻՐՆԵՐԸ
Բնակչության կողմից ռիսկի ընկալումը հանդիսանում է որոշումների ընդունման գործունեության
կարևորագույն փուլ, պայմանավորված բնակչության վրա ժամանակակից որոշ տեխնոլոգիաների վտանգավոր ազդեցությամբ: Այդ ինովացիաների հասարակական նշանակությունն անվիճելի է, և միայն ազգային թույլատրելի նորմերի ներդրումը կարող է ապահովել բնակչության կողմից նորագույն տեխնոլոգիաների օգտագործումն առանց առողջությանը վնասելու: Դրանով իսկ ձևավորելով հասարակական կարծիքը կիրառելով աղետների ռիսկի ընկալման ցուցիչ հասկացությունը:
Առանցքային բառեր. ապերցեպցիա, աղետների ռիսկի ընկալման ցուցիչ, խոցելիության ընկալում,
կարողության ընկալում, ռիսկի ընկալում, վտանգի ընկալում, աղետների հետևանքների նվազեցում:
К.М. Сарафян
ПРОБЛЕМЫ РАЗРАБOТКИ ИНДЕКСА ВОСПРИЯТИЯ РИСКА БЕДСТВИЙ
Восприятие риска населением является вожнейшим этапом в процессе принятия решений связанных с
опасным влиянием некоторых современных технологий, имеющих массовое влияние на население.
Социальная значимость этих инноваций неоспарима, и только внедрение национальных допустимых норм
может обеспечить использование населением новейших технологий без вреда для здоровья.
Тем самым формируя обшественное мнение, используя понятие индекса восприятия риска бедствий.
Ключевые слова: апперцепция, индекс восприятия риска бедствий, восприятие уязвимости,
восприятие возможностей, восприятие риска, восприятие опасности, уменьшение последствий бедствий.
K.M. Sarafyan
PROBLEMS THE INDEX OF PERCEPTION OF DISASTER RISK
Public perception of risk is importante stage in the decision-making process related to the dangerous
influence of some modern technologies with a massive impact on the population. The social significance of these
innovations undisputed and only introduction of national standards may be permitted to provide the public use
of the latest technologies without harm to health.
Thereby forming an public opinion using the concept of the index of perception of disaster risk (IPDR).
Keywords: apperception, disaster risk perception index (DRPI), the perception of vulnerability, perception of
opportunities, risk perception, the perception of risk, mitigation of disasters.
Սարաֆյան Կարապետ Մեսրոպի – դասախոս (ՃԿՊԱ).
ՃԳՆԱԺԱՄԱՅԻՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒՄ ԵՎ ՏԵԽՆՈԼՈԳԻԱՆԵՐ. 2012. No 1 (4)
ՀՏԴ 53:55
Խ.Ժ. Գալստյան, Ս.Ռ. Հովսեփյան, Հ.Գ. Ավետիսյան
ԿԱՐԿՏԻ ԱՌԱՋԱՑՄԱՆ ԴԻՆԱՄԻԿԱՆ
Հոդվածում ներկայացված են կոնվեկտիվ ամպերի առաջացման և զարգացման դինամիկան, և
նրանց միկրոֆիզիկական կառուցվածքը:
Տրված է նաև կարկտի առաջացման մեխանիզմը կոնվեկտիվ ամպերում:
Առանցքային բառեր. կոնվեկտիվ ամպեր, կարկուտ, վերընթաց հոսք, իզոթերմ, կոագուլյացիա,
գերսառած ջրի կաթիլներ, խտացման միջուկներ, ռադիոլոկացիոն դիտում:
Х.Ж. Галстян, С.Р. Овсепян, Г.Г. Аветисян
ДИНАМИКА ОБРАЗОВАНИЯ ГРАДА
В статье представлены динамика образования и развития конвективных облаков, и их
микрофизическое строение.
Представлен также механизм образования града в конвективных облаках.
Ключевые слова: конвективное облако, град, восходящий поток,
изотерма,
коагуляция,
переохлажденные капли воды, ядра конденсации, радиолокационное наблюдение.
Kh.Zh. Galstyan, S.R. Hovsepyan, H.G. Avetisyan
THE DYNAMIC OF HAIL FORMATION
The article presents dynamics of genesis and development of convective clouds, and their microphysical
structure.
Also presents the mechanism of formation of a hail in convective clouds.
Key words: convective cloud, hail, upward flow, isotherm, coagulation, the overcooled drops of water,
condensation core,radar views.
Գալստյան
Խաչիկ
Ժորժիկի
-ՀՀ ԱԻՆ «ՄԵՎԱՆԾ» ՊՈԱԿ-ի Լոռու ռադիոլոկացիոն
հակակարկտային կենտրոնի պետ
Հովսեփյան Սուրեն Ռոբերտի -ՀՀ ԱԻՆ «ՄԵՎԱՆԾ» ՊՈԱԿ-ի օպերատիվ կառավարման
կենտրոնի պետ
Ավետիսյան Հրանուշ Գեղամի - ՀՀ ԱԻՆ «ՄԵՎԱՆԾ» ՊՈԱԿ-ի առաջատար մասնագետ
ՃԳՆԱԺԱՄԱՅԻՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒՄ ԵՎ ՏԵԽՆՈԼՈԳԻԱՆԵՐ. 2012. No 1 (4)
ՀՏԴ 631.4/8
Ս.Հ. Բակունց
ԱՐԱՐԱՏՅԱՆ ՀԱՐԹԱՎԱՅՐԻ ՏԱՐԲԵՐ ՄԵԼԻՈՐԱՏԻՎ ՎԻՃԱԿՈՒՄ ԳՏՆՎՈՂ
ՀՈՂԵՐԻ ՀՈւՄՈւՍԱՅԻՆ ՎԻՃԱԿԸ
Հողը համարվում է մարդկության սնուցողը: Այն կապող օղակ է կենդանի և անկենդան մատերիայի
միջև: Հողի հումուսային վիճակը պայմանավորում է դրա բերրիությունը: Կապված այս փաստի հետ`
խիստ կարևոր գործնական նշանակություն է ձեռք բերում հումուսային վիճակի բարելավումը:
Ուսումնասիրվել են Արարատյան դաշտավայրի տարբեր մելիորատիվ վիճակում գտնվող հողերի
հումուսի քանակն ու որակական կազմը:
Քիմիական անալիզների արդյունքները վկայում են այն մասին, որ Մրգաշատ համայնքի
երկրորդային աղակալված հողերը բնութագրվում են հումուսի ցածր քանակով, իսկ հումուսի կազմում
գերակշռում են ֆուլվոթթուները:
Լավագույն ցուցանիշներ գրանցվել են նույն համայնքի ոռոգելի մարգագետնային գորշ հողերի
հումուսի անալիզի արդյունքում: Այստեղ հումուսի պաշարները կազմել են 139,1տ/հա, իսկ Cհթ:Cֆթ
հարաբերությունը` 0,9-1,1:
Առանցքային բառեր. ոռոգելի մարգագետնային գորշ հող, աղուտ-ալկալի, երկրորդային աղակալում,
օրգանական նյութ, հումուս, հումինաթթու, ֆուլվոթթու:
С.Г. Бакунц
ГУМУСОВОЕ СОСТОЯНИЕ ПОЧВ РАЗЛИЧНОГО МЕЛИОРАТИВНОГО СОСТОЯНИЯ
АРАРАТСКОЙ ДОЛИНЫ
Почва – кормилица человечества. Она является связующим звеном между живой и неживой материей.
Гумусовое состояние почв в значительной мере определяет их плодородие, в связи с чем проблема его
улучшения имеет важное практическое значение.
Исследовались количество гумуса и качественный состав почв Араратской долины, находящихся в
различном мелиоративном состоянии.
Результаты химических анализов свидетельствуют о том, что вторично засоленные почвы села
Мргашат характеризуются незначительным содержанием гумуса, с преобладанием фульвокислот.
Наилучшие показатели отмечены в орошаемых лугово-бурых почвах того же села, где запасы гумуса в
метровом слое почвы составляют 139,1 т/га., а соотношение С гк и С фк (0,9 – 1,1).
Ключевые слова: орошаемая лугово-бурая почва, солонец-солончак, вторичное засоление,
органическое вещество, гумус, гуминокислоты, фульвокислоты.
S.H. Bakunts
HUMMUS STATUS OF SOILS OF VARIOUS AMELIORATION CONDITION
OF ARARAT VALLEY
The soil feeds human race. It is the connection link between alive and insentient substances.
Hummus status of soil largely determines its fertility. In connection with the problem of optimization,
organic status of soil has great practical importance.
The soil of various amelioration condition has been studied.
The results of chemical analyzes showed, that the secondary salinizated soil of Mrgashat village is poorly
provided by hummus and the dominate role belongs to the fulvic acids.
The best result have recorded in the irrigated meadow brown soil of the same village, where the reserves of
hummus in one meter layer of soil was 139,1 tonne/ha, and the ratio of C and C rk k (0.9 - 1.1).
Key words: irrigated meadow brown soil, saline-alkaline soil, secondary salinization, organic matter,
hummus, huminic acids, fulvic acids.
Բակունց Սաթենիկ Հրաչիկի-
գյուղ. գիտ. թեկնածու (Հ. Պետրոսյանի անվան հողագիտության,
ագրոքիմիայի և մելիորացիայի գիտական կենտրոն).
ՃԳՆԱԺԱՄԱՅԻՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒՄ ԵՎ ՏԵԽՆՈԼՈԳԻԱՆԵՐ. 2012. No 1 (4)
ՀՏԴ 502:620
Կ.Ս. Ալեքսանյան
ԲՆԱԿԱՆ ԵՐԵՎՈւՅԹՆԵՐԸ, ՈՐՊԵՍ ԷՆԵՐԳԻԱՅԻ ԿՈւՏԱԿՄԱՆ ԵՎ ՍՊԱՌՄԱՆ
ԳՈՐԾԸՆԹԱՑ
Հոդվածում բնական երևույթները դիտարկվում են, որպես էներգիայի կուտակման և սպառման
անհամաչափության արդյունք։ Առաջարկվում է թեզ, համաձայն որի, բնական երևույթների
ուսումնասիրման և ճանաչման պարագայում կարելի է բնության մեջ կուտակված ավելցուկային էներգիան
օգտագործել ի նպաստ հասարակության։
Առանցքային բառեր. բնական երևույթ, աղետ, երևույթների ճանաչում, խնդիրներ, փուլեր, խմբեր,
էներգիա, կուտակում, սպառում։
К.С. Алексанян
ПРИРОДНЫЕ ЯВЛЕНИЯ КАК ПРОЦЕСС НАКОПЛЕНИЯ И СБЫТА ЭНЕРГИИ
В статье природные явления рассматриваются как следствие неравномерности накопления и сбыта
энергии. Предлагается теория, согласно которой, при изучении и опознании природных явлений, возможно
использование во благо общества избыточно накопленной природной энергии.
Ключевые слова: природные явления, стихийное бедствие, распознавание явлений, задачи, этапы,
группы, энергия, накопление, сбыт.
K.S. Aleksanyan
NATURE PHENOMENON AS A PROCESS EARNING AND ENERGY SALES
In this article natural phenomena is seen as a consequence of the uneven accumulation and distribution of
energy. We propose a theory, according to which accumulated elevated energy can be used for the sake of society.
Keywords: raised phenomenon, element, recognition events, tasks, milestones, group, energy, storage,
distribution.
Ալեքսանյան Կառլեն Սաշիբեկի-տեխ. գիտ. թեկնածու (ՃԿՊԱ).
ՃԳՆԱԺԱՄԱՅԻՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒՄ ԵՎ ՏԵԽՆՈԼՈԳԻԱՆԵՐ. 2012. No 1 (4)
ՀՏԴ 378:377
III. ԳԻՏԱՄԵԹՈԴԱԿԱՆ ՀԻՄՆԱԽՆԴԻՐՆԵՐ
Հ.Հ. Պետրոսյան
ՄԱՍՆԱԳԻՏԱԿԱՆ ՈւՍՈւՄՆԱԿԱՆ ՀԱՍՏԱՏՈւԹՅՈւՆՆԵՐՈւՄ ՈւՍԱՆՈՂՆԵՐԻ
ԻՆՔՆՈւՐՈՒՅՆ ԱՇԽԱՏԱՆՔԻ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՄԱՆ ՄԻ ՔԱՆԻ ՏԵԽՆՈԼՈԳԻԱՆԵՐ
Հոդվածում ներկայացվում է մասնագիտական ուսումնական հաստատություններում ուսանողների
ինքնուրույն աշխատանքի կազմակերպման, ավարտական աշխատանքների և մագիստրոսական
ատենախոսությունների ղեկավարման մի քանի տեխնոլոգիաներ: Ներկայացված տեխնոլոգիաների
արդյունավետության վարկածը հիմնավորված է մանկավարժական գիտափորձի արդյունքներով:
Հանգուցային բառեր. ինքնուրույն աշխատանք, ճանաչողական գործունեություն, դրդապատճառ,
ակտիվություն, մեթոդ, միջոց, հնար, եղանակ, տեխնոլոգիա, ալգորիթմ:
Г.А. Петросян
НЕКОТОРЫЕ ТЕХНОЛОГИИ ОРГАНИЗАЦИИ САМОСТОЯТЕЛЬНЫХ РАБОТ
СТУДЕНТОВ В ПРОФЕССИОНАЛЬНЫХ УЧЕБНЫХ ЗАВЕДЕНИЯХ
В статье представлены некоторые технологиии организации и управления самостоятельной работы
студентов, дипломных работ и магистрских диссертаций в профессиональных учебных заведениях.
Гипотеза эффективности представленных технологий обоснована результатами педагогического
эксперимента.
Ключевые слова: самостоятельная работа, познавательная деятельность, мотивация, активность, метод,
средство, способ, прием, технология, алгоритм.
H.H. Petrosyan
SOME OF TECHNOLOGY INDEPENDENT WORK OF STUDENTS IN VOCATIONAL
SCHOOLS
The article presents some technologies of organization and management of self-study, graduate work and
master's thesis of students of professional educational institution. The hypothesis of the effective justification of
the technologies are results of pedagogical experiments.
Keywords: self-study, cognitive activity, motivation, activity, method, tool, method, technique, algorithm.
Պետրոսյան Հայկ Հմայակի-
մանկ. գիտ. դոկտոր (Խ. Աբովյանի անվան հայկական
պետական մանկավարժական համալսարանի նորագույն
տեխնոլոգիաների ներդրման և որակի գնահատման
կենտրոնի ղեկավար).
CRISIS MANAGEMENT AND TECHNOLOGY. 2012. No 1 (4)
UDC 371:372.8
K. Shiwaku, T. Shaw, F. Kaneko
FUTURE CHALLENGES FOR SCHOOL DISASTER EDUCATION IN THE REPUBLIC OF
ARMENIA
In order to search a better school disaster education in RA, the interview surveys for governmental and
other organizations were conducted for: 1) to understand the roles of organizations related to school disaster
education, 2) to understand the current status of school disaster education, 3) to identify effectiveness and
problems on the current school disaster education. The results of the survey showed Crisis Management State
Academy plays the significant roles on teacher’s training. Since school disaster education is being integrated with
the existing subjects generally, active learning is not popular. Therefore, teachers need facilitation ability to
conduct it. As the results, the key issues to be considered for the future are 1) education program/contents, 2)
teacher’s training curriculum/program and its monitoring and evaluation, and 3) involvement of student’s parents
and citizens. An experience learning center as well as follow-up and monitoring of trained teachers was suggested
to improve contents of disaster education and teacher’s capacity.
Keywords: school, disaster education, teachers, teacher’s training, active learning.
Ք. Շիվակու, Տ. Շոու, Ֆ. Կանեկո
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈւԹՅԱՆ ԴՊՐՈՑՆԵՐՈւՄ ԱՂԵՏՆԵՐԻ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ
ԿՐԹՈւԹՅԱՆ ԱՊԱԳԱ ՄԱՐՏԱՀՐԱՎԵՐՆԵՐԸ
Հայաստանի Հանրապետության դպրոցներում աղետների վերաբերյալ ավելի լավ կրթություն
ունենալու նպատակով պետական և այլ կազմակերպությունների համար կատարվել են հարցումներ
հետևյալ նպատակներով. 1) հասկանալ դպրոցներում աղետների վերաբերյալ կրթությանն առնչվող
կազմակերպությունների դերը, 2) հասկանալ դպրոցներում աղետների վերաբերյալ կրթության ընթացիկ
վիճակը, 3)որոշել դպրոցներում աղետների վերաբերյալ ընթացիկ կրթության արդյունավետությունն ու
խնդիրները: Հարցման արդյունքները ցույց են տալիս, որ Ճգնաժամային կառավարման պետական
ակադեմիան նշանակալի դեր է խաղում ուսուցիչների վերապատրաստման հարցում: Քանի որ,
դպրոցներում սովորաբար աղետների վերաբերյալ կրթությունն ինտեգրվում է առկա առարկաներին,
ապա ակտիվ ուսուցումը լայն տարածում չի գտնում: Այդ պատճառով, այն իրականացնելու համար
ուսուցիչներն ունեն կազմակերպման կարողության կարիք: Որպես արդյունք` հետագայում պետք է
հաշվի առնել հետևյալ առանցքային հարցերը. 1)ուսումնական ծրագիրը/բովանդակությունը, 2)
ուսումնական պլանը/ ուսուցիչների ծրագիրը և դրա մշտադիտարկումն ու գնահատումը և 3)ծնողների ու
քաղաքացիների մասնակցությունը: Ուսուցիչների կարողությունների կատարելագործման և աղետների
վերաբերյալ կրթության բովանդակության բարելավման համար առաջարկվել է ստեղծել փորձի
ուսուցման կենտրոն, ինչպես նաև` վերապատրաստված ուսուցիչների շարունակական աջակցության և
մշտադիտարկման իրականացում:
Առանցքային բառեր. դպրոց, աղետների վերաբերյալ կրթություն, ուսուցիչներ, ուսուցիչների
վերապատրաստում, ակտիվ ուսուցում:
К. Шиваку, Т. Шоу, Ф. Канеко
БУДУЩИЕ ВЫЗОВЫ В СФЕРЕ ШКОЛЬНОГО ОБРАЗОВАНИЯ В ОБЛАСТИ БЕДСТВИЙ В
РЕСПУБЛИКЕ АРМЕНИЯ
С целью улучшения школьного образования в области бедствий в РА, были проведены
опросы среди государственных и иных организаций для того чтобы: 1) понять роль организаций,
имеющих отношение к школьному образованию в области бедствий, 2) понять текущее состояние
школьного образования в области бедствий, 3) идентифицировать эффективность и проблемы
текущего школьного образования в области бедствий. Результаты опроса показали, что
Государственная Академия Кризисного Управления играет существенную роль в вопросе
переподготовки учителей. Обычно школьное образование в области бедствий интегрируется с
существующими предметами, в следствие чего активное изучение не получает широкого
распространения. По этой причине, для его осуществления, учителя нуждаются в
организаторских способностях. Как результат, ключевыми вопросами, которые следует принять во
вниманее в будущем, являются: 1) обучающая программа/содержание, 2) учебный план/программа
учителей и их постоянный контроль и оценка, 3) участие родителей и граждан. С целью
улучшения содержания образования в области бедствий и совершенствования способностей
учителей предложено создание учебного центра по обучению опыту, а также осуществление
последовательной поддержки и мониторинга переподготовившихся учителей.
Ключевые слова: школа, образование в области бедствий, учителя, переподготовка учителей,
активное обучение.
Koichi Shiwaku – Dr. Global Environment, Engineer, (OYO International Corporation).
Tomoko Shaw - M.A. Development Studies, Manager, (OYO International Corporation).
Fumio Kaneko – Bachelor of Science, General Manager, (OYO International Corporation).
Tomin Nissei Kasugacho Bldg. 3F, 1-1-17 Koishikawa, Bunkyo-ku, Tokyo, 112-0002, Japan
shiwaku@oyointer.com, shaw@oyointer.com, kaneko@oyointer.com
ՃԳՆԱԺԱՄԱՅԻՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒՄ ԵՎ ՏԵԽՆՈԼՈԳԻԱՆԵՐ. 2012. No 1 (4)
ՀՏԴ 37.01:372.8
Ռ.Հ. Ալավերդյան, Վ.Ի. Կամբուրյան, Տ.Ա. Թովմասյան
ՀԱՆՐԱԿՐԹՈւԹՅԱՆ ՈԼՈՐՏՈՒՄ ԱՂԵՏՆԵՐԻ ՌԻՍԿԵՐԻ ՆՎԱԶԵՑՄԱՆ
ՈՒՍՈՒՑՄԱՆ ԲԱՐԵԼԱՎՄԱՆ ՄԱՍԻՆ
Հանրակրթության ոլորտում աղետների ռիսկերի նվազեցման (ԱՌՆ) ուսուցման նպատակները
հստակ են և որոշակի` գիտելիքներ, կարողություններ, հմտություններ, անվտանգության պահանջմունք,
կենսագործունեության անվտանգության մշակույթի ձևավորում, նոր աշխարհայացքի ստեղծում:
Կրթական նորմատիվ փաստաթղթերի վերլուծության միջոցով առաջարկություններ են արվել ԱՌՆ
կրթությունը հանրակրթության ոլորտում բարելավելու ուղղությամբ:
Առանցքային բառեր. աղետների ռիսկերի նվազեցման կրթություն, առարկաների չափորոշիչներ և
ծրագրեր, կենսագործունեության անվտանգության մշակույթ, անվտանգության պահանջմունք:
Р.А. Алавердян, В.И. Камбурян, Т.А. Товмасян
ОБ УЛУЧШЕНИИ ОБУЧЕНИЯ СНИЖЕНИЮ РИСКОВ БЕДСТВИЙ В
ОБЩЕОБРАЗОВАТЕЛЬНОЙ СФЕРЕ
В обшеобразовательной сфере цели обучения снижению рисков бедствий (СРБ) вполне конкретны –
знания,
умения,
навыки,
потребность
безопасности,
формирование
культуры
безопасности
жизнедеятельности, создание нового мировоззрения. С помощью анализа образовательных нормативных
документов сделаны предложения по улучшению обучения СРБ в общеобразовательной сфере.
Ключевые слова: образование по снижению рисков бедствий, стандарты и программы предметов,
культура безопасности жизнедеятельности, потребность безопасности.
R.H. Alaverdyan, V.I. Kamburyan, T.A. Tovmasyan
ON THE IMPROVEMENT OF EDUCATION DISASTER RISK REDUCTION IN GENERAL
EDUCATION
In the field of learning the of secondary disaster risk reduction (DRR) is a quite specific - knowledge,
skills, the need for security, a culture of safety of life, creating a new outlook. Through the analysis of
educational regulations made suggestions for improving the training of CRP in the general area.
Keywords: education for disaster risk reduction, standards and program objects, the safety culture of life,
the need for security.
Ալավերդյան Ռուդիկ Հարությունի – տեխն. գիտ. թեկն. դոցենտ (ՃԿՊԱ).
Կամբուրյան Վարդան Իվանի – ՆԶՊ ուսուցիչ (Երևան, 137 դպրոց).
Թովմասյան Տիգրան Արշակի – ԱՌՆ ծրագրի ղեկավար (ՄԱԿ-ի մանկական հիմնադրամ).
ՃԳՆԱԺԱՄԱՅԻՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒՄ ԵՎ ՏԵԽՆՈԼՈԳԻԱՆԵՐ. 2012. No 1 (4)
ՀՏԴ 377:372.8
Հ.Պ. Ղարիբյան
ՄԱՍՆԱԳԻՏԱԿԱՆ ՈւՍՈՒՄՆԱԿԱՆ ՀԱՍՏԱՏՈւԹՅՈւՆՆԵՐՈւՄ ԷԼԵԿՏՐԱՏԵԽՆԻԿԱՅԻ
ԴԱՍԱՎԱՆԴՄԱՆ ՆՈՐ ՄՈՏԵՑՈւՄ
Հոդվածում հեղինակը ներկայացնում է միջին և բարձրագույն ուսումնական հաստատություններում էլեկտրատեխնիկայի դասավանդման նոր մոտեցում, հիմնվելով մանկավարժագիտության ձեռքբերումների և կրթության արդի հարացույցի վրա:
Առանցքային բառեր. հարացույց, մանկավարժական տեխնոլոգիա, ուսուցման մեթոդ, պրոբլեմային
ուսուցում, չափորոշիչ, ուսումնական պլան, ծրագիր:
А.П. Карибян
НОВЫЙ ПОДХОД ПРЕПОДАВАНИЯ ЭЛЕКТРОТЕХНИКИ В ПРОФЕССИОНАЛЬНЫХ
УЧЕБНЫХ ЗАВЕДЕНИЯХ
В статье автор представляет новый подход преподавания электротехники в средних и высших
учебных заведениях на основе достижений педагогики и современной парадигмы образования.
Ключевые слова: парадигма, педагогическая технология, метод обучения, проблемное обучение,
стандарт, учебный план, программа.
H.P. Gharibyan
THE NEW APPROACH OF TEACHING ELECTRICAL ENGINEERS IN PROFESSIONAL
EDUCATIONAL INSTITUTIONS
In article the author represents the new approach of teaching electrical engineers in average and higher
educational institutions on the basis of achievement of pedagogics and modern paradigms of education.
Keywords: a paradigm, pedagogical technology, a method of training, problem training, the standard, the
curriculum, the program.
Ղարիբյան Հայկանդուխտ Պապինի-տեխ. գիտ. թեկնածու, դոցենտ (ՃԿՊԱ).
ՃԳՆԱԺԱՄԱՅԻՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒՄ ԵՎ ՏԵԽՆՈԼՈԳԻԱՆԵՐ. 2012. No 1 (4)
ՀՏԴ 159.9
Ա.Հ. Մատինյան
ՎԱԽԻ ՀՈԳԵԲԱՆԱԿԱՆ ԲՆՈՒԹԱԳԻՐԸ ԵՎ ՀԱՂԹԱՀԱՐՄԱՆ ՀԻՄՆԱՀԱՐՑԵՐԸ
«Վախին սովորում են: Իսկ եթե կարելի է սովորել,
կարելի է նաև հետ սովորել ու մոռանալ»
Կարլ Մեննինգեր
Հոդվածում ներկայացվում են տեսական վերլուծություններ հույզերի` մասնավորապես վախերի,
տեսակների, տարիքային առանձնահատկությունների մասին, ինչպես նաև գործնական հետազոտության
տվյալներ: Հետազոտության ընթացքում ուշադրություն է դարձվել, թե հիմնականում վախի ո՞ր
տեսակներն են գերիշխում երիտասարդների և մեծահասակների շրջանում, տարբեր խառնվածք ունեցող
անձիք ինչպե՞ս են հաղթահարում վախերը, որքանո՞վ են տեղեկացված դրանցից ձերբազատման
հոգեբանական պաշտպանության ու կայունության մեթոդներին: Հոդվածը կարևորվում է, քանի որ
տարբեր տարիքում առաջացած վախերի հետևանքով է հաճախ առաջանում այնպիսի բացասական
երևույթներ, ինչպիսիք են խուճապը, նախանձը, ատելությունն ու բանբասանքը, մարդիկ դառնում են
ավելի անինքնավստահ, դյուրաբորբոք, նյարդային և այլն:
Առանցքային բառեր` իրավիճակային և անձնային վախ, ֆոբիա, խուճապ, տագնապ, սթրես,
աֆեկտիվ, «վախ վախից առաջ», շնչահեղձությունը, անհանգստություն:
А.А. Матинян
ПСИХОЛОГИЧЕСКАЯ ХАРАКТЕРИСТИКА СТРАХА И ОСНОВНЫЕ ПРОБЛЕМЫ
ЕГО ПРЕОДОЛЕНИЯ
В данной статье представлен теоретический анализ возрастных разновидностей эмоций и страхов, а
также данные практических исследований. В результате исследования основнօе внимание уделяется тем
видам страхов, которые преобладают среди подростков и взрослых, а также тому, каким образом лица с
разными характерами преодолевают свой страх, насколько они осведомлены о методах избавления от
страхов, и методах психологической защиты и стабильности. Актуальность статьи заключается в том, что в
результате страхов, возникающих у людей разных возрастов, достаточно часто проявляются такие
отрицательные последствия как паника, зависть, ненависть, сплетня, а люди становятся более
неуверенными, легко возбудимыми, нервными и т. д.
Ключевые слова: ситуативный и личностный страх, фобия, паника, тревога, стресс, аффективный,
"страх перед страхом", удушье, беспокойство.
A.H. Matinyan
PSYCHOLOGICAL CHARACTERISTICS OF FEAR AND OVERCOMING ISSUES OF IT
In this article аre described theoretical analyzes about emotions, particularly about types of fears,
characteristics of age as well as there are practical research information. During the research, attention was paid to
which kinds of fears prevail among youth and adults, how persons with different temperament overcome fears, and
how well they are aware of elimination of these, methods of psychological protection and stability. The article is
important, because the panic, envyness, hate and obloquy often arise as a result of different ages’ fears.
Keywords: situational and personal fear, fobia, panic, anxiety, stress, affect, "a fear before a fear", suffocation,
anxiety.
Մատինյան Անահիտ Համազասպի-դասախոս (ՃԿՊԱ)
Բ Ո Վ Ա Ն Դ Ա Կ ՈՒ Թ Յ ՈՒ Ն
I. ԿԱՌԱՎԱՐՈՒՄ ԵՎ ՏՆՏԵՍԱԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆ
Մաթևոսյան Հ.Շ.
ԱՐՏԱԿԱՐԳ ԻՐԱՎԻՃԱԿՆԵՐԻՑ ԲՆԱԿՉՈւԹՅԱՆ ՊԱՇՏՊԱՆՈւԹՅԱՆ
ԿԱՌԱՎԱՐՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳԻ ԽՈՑԵԼԻՈւԹՅԱՆ ՆՎԱԶԵՑՄԱՆ
ՀԻՄՆԱԿԱՆ ՈւՂԻՆԵՐԸ …………………………………………………………………………..
5
Բագիյան Վ.Ա., Գասպարյան Ա.Զ., Մովսեսյան Ա.Ռ.
ԿԵՆՍԱԲԱՆԱԿԱՆ ՍՊԱՌՆԱԼԻՔՆԵՐԻՆ ԱՐՁԱԳԱՆՔՄԱՆ ԵՎ
ՀՍԿՈՂՈւԹՅԱՆ ԳԾՈՎ ՀՀ ԱԻՆ ԿԱՌՈւՑՎԱԾՔԱՅԻՆ
ՀՆԱՐԱՎՈՐՈւԹՅՈւՆՆԵՐԸ ԵՎ ԻՐԱՎԱԿԱՆ ՀԻՄՔԵՐԸ …………………….........................
14
Պետրոսյան Հ.Հ., Մաթևոսյան Մ.Մ.
ԿՐԹԱԿԱՆ ԾԱՌԱՅՈւԹՅՈւՆՆԵՐԻ ՄԱՐՔԵԹԻՆԳԻ ՄԻ ՔԱՆԻ ՀԱՐՑԵՐ………………….
20
Հովսեփյան Ս.Ռ., Գալստյան Խ.Ժ.
ՀԱԿԱԿԱՐԿՏԱՅԻՆ ԱՇԽԱՏԱՆՔՆԵՐԻ ԿԱՌԱՎԱՐՄԱՆ ՀԻՄՆԱՀԱՐՑԵՐԸ………………
25
Հակոբյան Մ.Ն.
ԳԼՈԲԱԼԱՑՈՒՄ ԵՎ ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ՀԱՐԱԲԵՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ
ԿՈՍՄՈՊՈԼԻՏԱՑՈՒՄ…………………………………………………………………………….
29
Տեր-Օհանյան Մ.Գ., Մանուկյան Ա.Հ.
ՊԵՏԱԿԱՆ ԷԿՈԼՈԳԱ-ԷԿՈՆՈՄԻԿԱԿԱՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ
ՁԵՎԱՎՈՐՄԱՆ ՀԱՐՑԵՐԸ ՀԱՅԱՍՏԱՆՈՒՄ…………………………………………………
39
II. ՏԵԽՆՈԼՈԳԻԱՆԵՐ
Բագիյան Վ.Ա., Գասպարյան Ա.Զ.
ԼԱԶԵՐԱՅԻՆ ՃԱՌԱԳԱՅԹՄԱՆ ԿԻՐԱՌՈւՄԸ ԵՎ
ՆՐԱ ԱԶԴԵՑՈւԹՅՈւՆԸ ՄԱՐԴՈՒ ՕՐԳԱՆԻԶՄԻ ՎՐԱ……………………………………….
53
Սարաֆյան Կ.Մ.
ԱՂԵՏՆԵՐԻ ՌԻՍԿԻ ԸՆԿԱԼՄԱՆ ՑՈւՑԻՉԻ ՄՇԱԿՄԱՆ ՀԻՄՆԱԽՆԴԻՐՆԵՐԸ…................
60
Գալստյան Խ.Ժ., Հովսեփյան Ս.Ռ., Ավետիսյան Հ.Գ.
ԿԱՐԿՏԻ ԱՌԱՋԱՑՄԱՆ ԴԻՆԱՄԻԿԱՆ……………………………………………….................
66
Բակունց Ս.Հ.
ԱՐԱՐԱՏՅԱՆ ՀԱՐԹԱՎԱՅՐԻ ՏԱՐԲԵՐ ՄԵԼԻՈՐԱՏԻՎ
ՎԻՃԱԿՈՒՄ ԳՏՆՎՈՂ ՀՈՂԵՐԻ ՀՈւՄՈւՍԱՅԻՆ ՎԻՃԱԿԸ………………………..................
71
Ալեքսանյան Կ.Ս.
ԲՆԱԿԱՆ ԵՐԵՎՈւՅԹՆԵՐԸ, ՈՐՊԵՍ ԷՆԵՐԳԻԱՅԻ
ԿՈւՏԱԿՄԱՆ ԵՎ ՍՊԱՌՄԱՆ ԳՈՐԾԸՆԹԱՑ……………………………………….………….
77
III. ԳԻՏԱՄԵԹՈԴԱԿԱՆ ՀԻՄՆԱԽՆԴԻՐՆԵՐ
Պետրոսյան Հ.Հ.
ՄԱՍՆԱԳԻՏԱԿԱՆ ՈւՍՈՒՄՆԱԿԱՆ ՀԱՍՏԱՏՈւԹՅՈւՆՆԵՐՈւՄ
ՈւՍԱՆՈՂՆԵՐԻ ԻՆՔՆՈւՐՈւՅՆ ԱՇԽԱՏԱՆՔԻ
ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՄԱՆ ՄԻ ՔԱՆԻ ՏԵԽՆՈԼՈԳԻԱՆԵՐ…………………………………................
83
Շիվակու Ք., Շոու Տ., Կանեկո Ֆ.
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈւԹՅԱՆ ԴՊՐՈՑՆԵՐՈւՄ ԱՂԵՏՆԵՐԻ
ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ ԿՐԹՈւԹՅԱՆ ԱՊԱԳԱ ՄԱՐՏԱՀՐԱՎԵՐՆԵՐԸ……………………................
90
Ալավերդյան Ռ.Հ., Կամբուրյան Վ.Ի., Թովմասյան Տ.Ա.
ՀԱՆՐԱԿՐԹՈւԹՅԱՆ ՈԼՈՐՏՈՒՄ ԱՂԵՏՆԵՐԻ ՌԻՍԿԵՐԻ
ՆՎԱԶԵՑՄԱՆ ՈՒՍՈՒՑՄԱՆ ԲԱՐԵԼԱՎՄԱՆ ՄԱՍԻՆ………………………………………
101
Ղարիբյան Հ.Պ.
ՄԱՍՆԱԳԻՏԱԿԱՆ ՈւՍՈՒՄՆԱԿԱՆ ՀԱՍՏԱՏՈւԹՅՈւՆՆԵՐՈւՄ ԷԼԵԿՏՐԱՏԵԽՆԻԿԱՅԻ
ԴԱՍԱՎԱՆԴՄԱՆ ՆՈՐ ՄՈՏԵՑՈւՄ………………………………..
111
Մատինյան Ա.Հ.
ՎԱԽԻ ՀՈԳԵԲԱՆԱԿԱՆ ԲՆՈՒԹԱԳԻՐԸ ԵՎ
ՀԱՂԹԱՀԱՐՄԱՆ ՀԻՄՆԱՀԱՐՑԵՐԸ……………………………………………………...............
119
СОДЕРЖАНИЕ
I.
УПРАВЛЕНИЕ И ЭКОНОМИКА
Матевосян Г.Ш.
ОСНОВНЫЕ НАПРАВЛЕНИЯ СНИЖЕНИЯ УЯЗВИМОСТИ СИСТЕМЫ
УПРАВЛЕНИЯ ЗАЩИТЫ НАСЕЛЕНИЯ ОТ ЧРЕЗВЫЧАЙНЫХ СИТУАЦИЙ………………
5
Багиян В.А., Гаспарян А.З., Мовсесян А.Р.
ПРАВОВЫЕ ОСНОВЫ И СТРУКТУРНЫЕ ВОЗМОЖНОСТИ МЧС РА
ПО КОНТРОЛЮ И РЕАГИРОВАНИЮ НА БИОЛОГИЧЕСКИЕ УГРОЗЫ …………….........
14
Петросян Г.А., Матевосян М.M.
НЕКОТОРЫЕ ВОПРОСЫ МАРКЕТИНГА ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫХ УСЛУГ…………………...
20
Овсепян С.Р., Галстян Х.Ж.
К ВОПРОСУ УПРАВЛЕНИЯ ПРОТИВОГРАДОВЫМИ РАБОТАМИ ……………..................
25
Акопян М.Н.
ГЛОБАЛИЗАЦИЯ И КОСМОПОЛИТИЗАЦИЯ МЕЖДУНАРОДНЫХ
ОТНОШЕНИЙ……………………………………………………………………………………….
29
Тер-Оганян М.Г., Манукян А.Г.
ВОПРОСЫ ФОРМИРОВАНИЯ ГОСУДАРСТВЕННОЙ
ЭКОЛОГО-ЭКОНОМИЧЕСКОЙ ПОЛИТИКИ В АРМЕНИИ…………………………………
39
II. ТЕХНОЛОГИИ
Багиян В.А., Гаспарян А.З.
ПРИМЕНЕНИЕ ЛАЗЕРНОГО ИЗЛУЧЕНИЯ И ЕЕ ВЛИЯНИЕ
НА ОРГАНИЗМ ЧЕЛОВЕКА………………………………………………………………………
53
Сарафян К.М.
ПРОБЛЕМЫ РАЗРАБOТКИ ИНДЕКСА ВОСПРИЯТИЯ РИСКА БЕДСТВИЙ……................
60
Галстян Х.Ж., Овсепян С.Р., Аветисян Г.Г.
ДИНАМИКА ОБРАЗОВАНИЯ ГРАДА...........................................................................................
66
Бакунц С.Г.
ГУМУСОВОЕ СОСТОЯНИЕ ПОЧВ РАЗЛИЧНОГО
МЕЛИОРАТИВНОГО СОСТОЯНИЯ АРАРАТСКОЙ ДОЛИНЫ……………………………...
71
Алексанян К.С.
ПРИРОДНЫЕ ЯВЛЕНИЯ КАК ПРОЦЕСС НАКОПЛЕНИЯ
И СБЫТА ЭНЕРГИИ………………………………………………………………………………..
77
III. НАУЧНО-МЕТОДИЧЕСКИЕ ПРОБЛЕМЫ
Петросян Г.А.
НЕКОТОРЫЕ ТЕХНОЛОГИИ ОРГАНИЗАЦИИ САМОСТОЯТЕЛЬНЫХ РАБОТ
СТУДЕНТОВ В ПРОФЕССИОНАЛЬНЫХ УЧЕБНЫХ ЗАВЕДЕНИЯХ………………………...
83
Шиваку К., Шоу Т., Канеко Ф.
БУДУЩИЕ ВЫЗОВЫ В СФЕРЕ ШКОЛЬНОГО ОБРАЗОВАНИЯ
В ОБЛАСТИ БЕДСТВИЙ В РЕСПУБЛИКЕ АРМЕНИЯ………………………………………..
90
Алавердян Р.А., Камбурян В.И., Товмасян Т.А.
ОБ УЛУЧШЕНИИ ОБУЧЕНИЯ СНИЖЕНИЮ РИСКОВ БЕДСТВИЙ В
ОБЩЕОБРАЗОВАТЕЛЬНОЙ СФЕРЕ…………………………………………………….
101
Карибян А.П.
НОВЫЙ ПОДХОД ПРЕПОДАВАНИЯ ЭЛЕКТРОТЕХНИКИ
В ПРОФЕССИОНАЛЬНЫХ УЧЕБНЫХ ЗАВЕДЕНИЯХ…………………………………………
111
Матинян А.А.
ПСИХОЛОГИЧЕСКАЯ ХАРАКТЕРИСТИКА СТРАХА И
ОСНОВНЫЕ ПРОБЛЕМЫ ЕГО ПРЕОДОЛЕНИЯ……………………………………………….
119
CONTENTS
I. MANAGEMENT AND ECONOMICS
Matevosyan H.Sh.
BASIC AREAS OF REDUCING VULNERABILITY MANAGEMENT
SYSTEM SECURITY OF EMERGENCY……………………………………………….....................
5
Bagiyan V.A., Gasparyan A.Z., Movsesyan A.R.
LEGAL FUNDAMENTALS AND STRUCTURAL CAPABILITIES OF
MES RA FOR BIOLOGICAL THREAT CONTROL AND RESPONSE …..………………………..
14
Petrosyan H.H., М.M. Matevosyan
SOME PROBLEMS OF MARKETING EDUCATION SERVICES ………………………................
20
Hovsepyan S.R., Galstyan Kh.Zh.
THE FUNDAMENTAL QUESTIONS OF MANAGEMENT
OF ANTI HAIL PROBLEMS………………………………………………………………................
25
Hakobyan M.N.
GLOBALIZATION AND COSMOPOLITIZATION OF
INTERNATIONAL RELATIONS ………………………………………………………………….
29
Ter-Ohanyan M.G., Manukyan A.H.
GOVERMENTAL ECO-ECOLOGIC POLICY FORMATION ISSUES IN ARMENIA…………….
39
II. TECHNOLOGIES
Bagiyan V.A., Gasparyan A.Z.
APPLICATION OF LASER RADIATION AND ITS INFLUENCE
53
ON HUMAN ORGANISM……………………………………………………………………………
Sarafyan K.M.
PROBLEMS THE INDEX OF PERCEPTION OF DISASTER RISK ……………………………….
Galstyan Kh.Zh., Hovsepyan S.R., Avetisyan H.G.
THE DYNAMIC OF HAIL FORMATION…………………………………………………………..
60
66
Bakunts S.H.
HUMMUS STATUS OF SOILS OF VARIOUS AMELIORATION
71
CONDITION OF ARARAT VALLEY……………………………………………………………….
Aleksanyan K.S.
NATURE PHENOMENON AS A PROCESS EARNING
AND ENERGY SALES………………………………………………………………………………..
77
III. RESEARCH PROBLEMS
Petrosyan H.H.
SOME OF TECHNOLOGY INDEPENDENT WORK OF
STUDENTS IN VOCATIONAL SCHOOLS………………………………………………………….
83
Shiwaku K., Shaw T., Kaneko F.
FUTURE CHALLENGES FOR SCHOOL DISASTER
EDUCATION IN THE REPUBLIC OF ARMENIA………………………………………………….
90
Alaverdyan R.H., Kamburyan V.I., Tovmasyan T.A.
ON THE IMPROVEMENT OF EDUCATION DISASTER
RISK REDUCTION IN GENERAL EDUCATION…………………………………………………..
Gharibyan H.P.
101
THE NEW APPROACH OF TEACHING ELECTRICAL ENGINEERS
IN PROFESSIONAL EDUCATIONAL INSTITUTIONS…………………………………................
111
Matinyan A.H.
PSYCHOLOGICAL CHARACTERISTICS OF FEAR AND
OVERCOMING ISSUES OF IT……………………………………………………………………….
.
119
ՀՈԴՎԱԾՆԵՐԻՆ ՆԵՐԿԱՅԱՑՎՈՂ ՊԱՀԱՆՋՆԵՐԸ
Հոդվածները կարելի է ներկայացնել հայերենով, ռուսերենով և այլ օտար լեզվով: Տեքստի
տառատեսակը. հայերենը` յունիկոդ, ռուսերենը և այլ օտար լեզուն` Times New Roman կամ Arial,
տեքստի տառաչափը` 11, տողերի հեռավորությունը` 1.2, էջի ֆորմատը` А4 (210x297 մմ),
աշխատանքային դաշտը` 165 x252 մմ, լուսանցքները. ձախից` 25 մմ, վերևից 20 մմ, աջից 15 մմ,
ներքևից` 25 մմ:
Առաջին էջի վերին տողի մեջտեղում տրվում է հեղինակի (ների) Ա.Հ. Ազգանունը (ները)
(փոքրատառ, bold, 11 տառաչափով): Մեկ տող ներքև, տողի մեջտեղում տրվում է հոդվածի
վերնագիրը (գլխատառերով, bold, 12 տառաչափով), իսկ մեկ տող ներքև, հոդվածի տեքստի
լեզվով` համառոտագիրը (аннотация), (որի մեջ պետք է ձևակերպվի հոդվածի նպատակը,
արդյունքները և հիմնավորվի կատարված աշխատանքների անհրաժեշտությունը), 5-8
առանցքային բառերով (բոլորը` մինչև 10 տող ծավալով, շեղատառերով (Italic), 10 տառաչափով):
Համառոտագրից մեկ տող ներքև, 11 տառաչափով տրվում է հոդվածի հիմնական տեքստը:
Պարբերությունները սկսվում են նոր տողից` 10 մմ ներսից:
Նկարները և աղյուսակները տեղադրվում են տեքստում այդ մասին նշում կատարելուց
հետո, նույն կամ հաջորդ էջում և պետք է ունենան վերնագրային բացատրություններ և
համարակալում: Անվանումը և բացատրությունները տեղակայել նկարների տակը և
աղյուսակների վրա (Italic, 9 տառաչափով):
Բանաձևերը և մաթեմատիկական արտահայտությունները տրվում են Microsoft Equation,
Italic, 10 տառաչափով: Բանաձևերը ներկայացվում են առանձին տողով և մեջտեղում, իսկ
հիմնականները նաև համարակալվում են նույն տողի աջ անկյունում` (փակագծերի մեջ):
Հոդվածում օգտագործվող գրական աղբյուրները պետք է ունենան օգտագործման
հերթականությանը համապատասխան համարակալում և տեքստում նշվեն` [1], [2],...տեսքով:
Հոդվածի վերջնամասից երկու տող ներքև, մեջտեղում նշվում է Գրականություն
արտահայտությունը (փոքրատառ, bold, 11 տառաչափով) և ըստ ընդունված ստանդարտի, 10
տառաչափով տրվում է գրականության ցանկը, որում հեղինակի (ների) Ազգանունը Ա.Հ. –ն կամ
առաջին բառը ձևավորվում է bold, 10 տառաչափով: Ցանկալի է գրականության ցանկում
ընդգրկել մինչև 10 հրատարակումներ:
Գրականությունից հետո, երկու տող ներքև հոդվածի տեքստի հետ չհամընկնող երկու այլ
լեզուներով նույն ձևով կրկնվում է հոդվածի գլխամասը` հեղինակի (ների) Ա.Հ. Ազգանունը
(ները), հոդվածի վերնագիրը և համառոտագիրը:
Մեկ տող ներքև տրվում են հոդվածի հեղինակի Ազգանունը, Անունը, Հայրանունը, գիտ.
աստիճանը, գիտ. կոչումը, կազմակերպության համառոտ անվանումը (փակագծերում) և
հեռախոսների համարները:
Հոդվածի ընդհանուր ծավալը մինչև 10 էջ (ցանկալի է վերջին էջն օգտագործել
ամբողջությամբ): Այն ներկայացնել գրախոսված:
Վերոնշյալ պահանջները բավարարելուց հետո ժողովածուի պատասխանատու
քարտուղարին է ներկայացվում գրախոսականը, հոդվածը A4 ֆորմատի վրա տպված մեկ
օրինակ և հոդվածի էլեկտրոնային տարբերակը:
Չի թույլատրվում ներկայացնել նախկինում հրատարակված կամ տպագրության համար
այլ հանդեսներ ուղարկած հոդվածներ:
Խորհրդի կողմից հրատարակման չերաշխավորելու դեպքում հոդվածը մնում է
խմբագրությունում:
Խմբագրական խորհուրդ
Հեռ. 61-19-24, E-mail. cmsa_ema@yahoo.com
Բաժինների պատասխանատուներ`
Կառավարում և տնտեսագիտություն` է.Հ. Օրդյան, Յու.Գ. Գյուրջյան
Տեխնոլոգիաներ` Ռ.Ա. Աթաբեկյան, Հ.Մ. Պետրոսյան
Գիտամեթոդական հիմնախնդիրներ` Հ.Հ. Պետրոսյան
Ответственные по секциям:
Управление и экономика - Э.А. Ордян, Ю.Г. Гюрджян
Теxнологии - Р.А. Атабекян, Г.М. Петросян
Научно-методические проблемы - Г.А. Петросян
Խմբագիր`
Գ.Խ. Թորգոմյան
Համակարգչային ձևավորումը` Ե.Շ. Բաղրամյան
Редактор-
Г.Х. Торгомян
Компютерное оформление-
Е.Ш. Баграмян
«Ճգնաժամային կառավարում և տեխնոլոգիաներ» գիտական և գիտամեթոդական հոդվածների ժողովածուն
համապատասխանում է պարբերական գիտական հրատարակություններին և գիտական աշխատանքների
ժողովածուներին ներկայացվող ՀՀ ԲՈՀ-ի պահանջներին
Ստորագրված է տպագրության 04.05. 2012 թ.:
Չափսը` 60x84 1/8:
Ծավալը` 17:
Տպագրությունը` օֆսեթ: Տպաքանակը` 150:
Տպագրվել է «ՎԱՐԴ ՀՐԱՏ» ՍՊԸ տպագրատանը
Լույս է տեսնում տարեկան երկու անգամ:
Ժողովածուն վաճառքի ենթակա չէ: