Есту қабілеті зақымдалған балалардың әлеуметтік бейімделуі Орындаған : Өтебаева Жансая Әлеуметтік бейімделу дегеніміз-мүмкіндігі шектеулі балалардың қоғамда қабылданған құндылықтарды, мінез-құлық ережелері мен нормаларын игеру және қабылдау және мақсатты әлеуметтік және медициналық-педагогикалық түзету қолдау процесінде еңбек дайындығы арқылы әлеуметтік орта жағдайларына белсенді бейімделуі. Есту қабілетінің бұзылуы естімейтін және есту қабілеті нашар балалардың әлеуметтенуін едәуір қиындатады, бұл ең алдымен сөйлеудің жетіспеушілігімен немесе күрт дамымауымен және нәтижесінде баланың сыртқы әлеммен әлеуметтік байланыстарының бұзылуымен байланысты. Қазіргі уақытта әртүрлі елдердің әлеуметтік саясатын жобалауда, олардың мемлекеттік құрылымына қарамастан, халықтың осы санатына қатысты екі тенденция ерекшеленеді. Бірінші тенденцияның жақтаушылары қоғам естімейтін тұлғаларды және есту қабілетінің проблемаларын іс жүзінде қабылдап, есту ортасында оларға жайлы жағдай жасауы керек деп санайды. Мысалы, елдің бүкіл халқына ым-ишара тілін (Швеция) үйрену ұсынылады, немесе бұқаралық мектепте оқитын есту қабілеті бұзылған әрбір оқушының ым-ишара тілінің дербес ассистенті - аудармашысы (АҚШ және т.б.) болуы тиіс, естімейтін және нашар еститін адамдармен тұрақты қарым-қатынасы бар барлық адамдардың (мамандардың, туыстардың, достардың, қызмет көрсетуші персоналдың және т. б.) артикуляциясына белгілі бір талаптар ұсынылады: олардың сөйлеуі баяу, ал артикуляциясы жоғарылаған болуы тиіс (Швейцария, Германия және т. б.). Тіпті кейбір мемлекеттерде "естімейтін елдер" модельдері де бар-мысалы, тек естімейтін жастар тұратын кампус (АҚШ, Галлодет университеті). Екінші тенденция есту қабілеті нашар адамдарды қарымқатынастың шектеулері мен қиындықтарын жеңу тұрғысынан өзінің әлеуметтік қажеттіліктер жүйесі бар, бірақ онымен біртұтас әлеуметтік-мәдени ортада өмір сүретін қоғамның тең құрамдас бөліктерінің бірі болып табылатын арнайы әлеуметтік топ ретінде қарастыруды ұсынады. Есту қабілеті нашар адамдарға қатысты әлеуметтік саясатты қалыптастырудың осы немесе басқа тенденциясын ескере отырып, мемлекет пен қоғам оларды оқыту мен әлеуметтендірудің ұйымдастырушылық формаларын басқаша жасайды. Балаларды әлеуметтендіру процесі диагностикалық кезеңнен бастап әлеуметтену процесінің барлық бағыттарын, барлық буындарын және барлық қатысушыларын қамтитын жүйелі, кешенді тәсілді, үздіксіз білім берудің бірыңғай бағдарламасын талап етеді. Мүмкіндігі шектеулі балаларды әлеуметтендірудегі білім беру мекемесінің рөлі қазіргі қоғамда үлкен мәнге ие. Осыған байланысты мүмкіндігі шектеулі балаларды оқыту мен тәрбиелеудің технологиялары мен мазмұнын жетілдіру, мақсаттар мен міндеттер қою, балаларды оқыту мен тәрбиелеудің мазмұны мен технологияларын жетілдіру қажет. Бала білім беру мекемесіне түскен кезде табысты әлеуметтік бейімделуге және кейіннен әлеуметтік дамуға ықпал ететін ісшаралар жүргізіледі. Бұған: баланы психологиялық-педагогикалық тексеру, сыныптағы балалардың мінез-құлқы мен бейімделуін бақылау, режим сәттері процесінде ересектермен және балалармен өзара әрекеттесуді бақылау, отбасындағы өзара әрекеттесу ерекшеліктерін, сондай-ақ оның әлеуметтік мәртебесін анықтау үшін ата-аналарға алдын-ала сауалнама жүргізу; тәрбиешілермен және тәрбиешілермен баланың жаңа жағдайда қалай сезінетіні туралы әңгімелесу. Психологиялық-педагогикалық тексеру барысында әлеуметтік, физикалық, психикалық, танымдық даму деңгейі, ойын белсенділігі анықталады, сондай-ақ есту мен сөйлеуді дамытуға үлкен көңіл бөлінеді, өйткені бұл жағдайда баланың әлеуметтік жағынан қаншалықты жақсы дамитыны оларға байланысты болады. Тәрбиешілердің, мұғалімдердің, психологтың күш-жігері баланың әлеуметтік тәжірибесін білім беру процесінің барлық кезеңдерінде байытуға, эмоционалды саланы дамытуға, ересектер мен балалармен өнімді өзара әрекеттесудің негізгі әдістерін үйретуге, есту қабілеті бұзылған балалардың әлем туралы түсініктерін кеңейтуге бағытталған. Естімейтін балаларды әлеуметтендіруді қамтамасыз ету үшін мұғалімдердің отбасымен тығыз байланысы қажет. Ата-аналар білім беру процесіне белсенді қатысады, баланы отбасында тәрбиелеуге педагогтармен бірдей талаптарды сақтауға үйренеді. Яғни, есту қабілеті бұзылған баланың әлеуметтік дамуына әсер ететін маңызды факторлар: • есту жағдайы, • сөйлеудің даму деңгейі, • олардың жеке ерекшеліктері, • арнайы ұйымдастырылған оқыту, • отбасы болып табылады. Есту қабілеті бұзылған балаларда әлеуметтену процесінде бірқатар жеке ерекшеліктерді қалыптастыру қажет: - тұлғаның шығармашылық және танымдық белсенділігі, өзін-өзі реттеудің жоғары деңгейі (бұл тұлғааралық байланыстарды ұйымдастыру дағдыларын қамтиды); - бірлескен іс-әрекетке қатысушыларды дұрыс қабылдау және бағалау қабілетін анықтайтын эрудицияны, жеке тұлғаның мәдениетін, сыни ақыл-ойды және т. б., жеке тұлғаның перцептивті қасиеттерін куәландыратын зияткерлік және жеке сипаттамалардың жиынтығы; - қарым-қатынас дағдылары, оған қажеттілік; - тиісті өзін-өзі бағалау және талаптардың деңгейі. Сонымен қатар ,есту қабілеті бұзылған бала міндетті түрде атааналарға арналған концерттерге, мерекелік ертеңгіліктерге және басқа да осындай іс-шараларға белсенді қатысуы керек. Ол балалар өлең оқи алады, билей алады, музыкалық аспапта ойнай алады. Бұл сонымен қатар есту қабілеті бұзылған балаларды әлеуметтендірудегі маңызды қадам - жариялылық (публичность)балаларға үлкен аудиторияның алдында ұялшақтығы мен қорқынышын жеңуге үйретеді. ЕҚЗ балаларды әлеуметтендіру үшін баланың отбасылық таныстары мен жолдастары қатысатын балабақша ұйымдастыратын экскурсиялар мен жорықтар өте пайдалы. Бұл жағдайда ол топта, командада әрекет етуді үйренеді; өз мүдделері мен тілектерін басқалардың қалауы мен мүдделеріне бағындыруды үйренеді. Қоршаған әлем туралы идеялар кеңейеді, баланың сөйлеуі жақсарады, өйткені ол әр түрлі жастағы көптеген сөйлейтін және еститін адамдармен сөйлеседі. Естімейтін бала неғұрлым үлкен болса, қоғамға ену үшін де үлкен мүмкіндіктер пайда болады. Ол кітапхананың абоненті болады, мұражайларға, театрларға, тіпті балаларға арналған концерттерге барады.Осылайша, естімейтін балалар бір жағынан мәдениетке қосылады және олар екінші жағынан қоғамға біріктіріледі. НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА РАХМЕТ!